કર્મનો અટલ સિદ્ધાંત છે કે

• જેવું વાવો તેવું લણો,

• જેવું કરો તેવું પામો,

• જેવી કરણી તેવી પાર ઉત્તરણી

• "જો જસ કરઈ સો તસ ફળ ચાખા"

  પરંતુ આપણા બધાનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ એવો છે, અને આપણે નજરોનજર એવું જોઈએ છીએ કે જે માણસ ન્યાય, નીતિ, અને ધર્મથી ચાલે છે તે આ જગતમાં દુઃખી થતો જ દેખાય છે. અધર્મ, અનીતિ કરે છે, કાળાબજાર - લાંચરુશ્વત કરે છે તેને ઘેર બંગલા, મોટર વગેરે સુખ સમૃદ્ધિ હોય છે. આવું જોઈએ છીએ ત્યારે ઈશ્વર ઉપરથી આપણી શ્રદ્ધા ડગી જાય છે અને કર્મના કાયદામાં કાંઈક ગરબડ હોય તેવું લાગે છે, અને તેથી સુખ મેળવવાની આશામાં, આપણે પણ અનીતિ-અધર્મથી પૈસા પ્રાપ્ત કરવા પ્રેરાઈએ  છીએ. આ એક ભયંકર ગેરસમજ છે, પુણ્યનું ફળ હંમેશા સુખ જ હોય અને પાપનું ફળ હંમેશા દુઃખ જ હોય છે. તેમ છતાં જે માણસ પાપ કરતો હોવા છતાં સુખ ભોગવતો હોય તો તે સુખ તેના હાલના પાપકર્મોનું ફળ નથી પરંતુ તેણે પૂર્વે કરેલા કર્મો જે સંચિતમાં જમા પડયા હતા તે પાકીને પ્રારબ્ધરૂપે તેને સુખ આપતા હોય છે અને હાલના પાપકર્મોને ત્યાં સુધી ફલિત થવામાં વિલંબ કરવો પડે છે. પરંતુ જયારે તેના પૂર્વેના પુણ્યકર્મોનું બનેલું પ્રારબ્ધ વપરાઈ જશે કે તુરત જ તેના પાપકર્મોનું પાકેલું ફળ (દુઃખ) પ્રારબ્ધરૂપે સામું આવીને તેનું દુઃખ ભોગવાવશે. જ્યાં સુધી પૂર્વે કરેલું પુણ્ય તપે છે, ત્યાં સુધી કેટલીક વખત હાલમા કરાતા પાપકર્મો હુમલો કરતા નથી

કબીરા તેરા પુણ્યકા, જબ તક હૈ ભંડાર

તબ તક અવગુણ માફ હૈ, કરો ગુના હજાર.

પરંતુ,

પુણ્ય પૂર્વેનું ખાતા હમણાં સૂઝે છે તોફાન,

પણ એ ખર્ચી ખૂટે કે આગળ વસમું છે મેદાન.

જીવડાં માન માન રે માન, હજીયે કેમ ના આવે સાન.

જયારે હાલમાં ન્યાયનીતિથી ચાલનારો માણસ કદાચ દુઃખી થતો દેખાતો હશે, પરંતુ તેનું હાલનું દુઃખ તેણે પૂર્વે કરેલા પાપકર્મો સંચિત કર્મોમાં જમા થયેલા તે પાકીને પ્રારબ્ધ રૂપે આવીને ઉભેલા છે તેથી તે દુઃખી છે. હાલમાં ન્યાયનીતિથી કરેલા કર્મો કાળે કરીને પાકશે ત્યારે તે સુખના સ્વરૂપમાં પ્રારબ્ધરૂપે આવીને તેને જરૂર મળશે જ. એટલે તેણે કર્મના કાયદામાંથી શ્રદ્ધા ડગાવીને ન્યાયનીતિ છોડીને અધર્મનું આચરણ ના જ કરવું.

ગામડામાં અનાજ ભરવાની મોટી મોટી કોઠીઓ હોય છે. તેમાં ઉપરથી અનાજ નાખવામાં આવે છે અને કોઠીની નીચે એક બાકોરું હોય છે તેમાંથી જોઈતું અનાજ કાઢવામાં આવે છે. તમારી કોઠીમાં ઘઉં ભરેલા છે અને મારી કોઠીમાં કોદરા ભરેલા છે. હવે હાલમાં તમો તમારી કોઠીમાં ઉપરથી કોદરા નાખતા હોય તો પણ કોઠીનાં નીચેના બાકોરામાંથી ઘઉં જ નીકળે અને હું હાલમાં મારી કોઠીમાં ઉપરથી ઘઉં નાખતો હોઉં તો પણ જ્યાં સુધી મારી કોઠીના કોદરા પુરેપુરા ખલાસ ના થાય ત્યાં સુધી તે કોઠીના નીચેના બાકોરામાંથી કોદરા જ નીકળે. પરંતુ મારે અકળાવવાની જરૂર નથી જયારે તમારી કોઠીમાં ઘઉં પૂરા થઇ જશે એટલે પછી તમારે કોદરા ખાવાનો વખત આવવાનો છે, તે ચોક્કસ છે. અને મારી કોઠીનાં પહેલા સંચિત થયેલા કોદરા ખલાસ થઇ જશે એટલે મેં હાલમા નાખેલા ઘઉં આવવાની શરૂઆત થશે જ. પછીથી તમે જયારે કોદરા ખાતા હશો ત્યારે હું ઘઉં ખાતો હોઈશ. પરંતુ તે માટે મારે થોડી ધીરજ અને ઈશ્વર ઉપર શ્રદ્ધા અને કર્મના કાયદામાં વિશ્વાસ રાખવો જોઈએ.

બેન્કનો મેનેજર મારો નિકટનો સગો થાય છે અને તેની સાથે મારે ઘણો જ મીઠો સંબંધ છે છતાં હું માત્ર પાંચ જ રૂપિયાનો ચેક બેન્કમાં મોકલું તો તે સ્વીકારતો નથી. જયારે તમારે તે બેન્કના મેનેજર સાથે સખત દુશ્મનાવટ હોવા છતાં પણ તમારો હજારો રૂપિયાનો ચેક પણ તે સ્વીકારે છે, કારણકે મારી પાસે બેન્કના એકાઉંટમાં સંચિત-બેલેન્સ જ નથી જયારે તમારી મોટી રકમ સંચિત બેલેન્સમાં જમા પડેલી છે. તેથી મારે બેન્કના મેનેજર પર ખોટું ના લગાડાય. પરંતુ મારે કેડ બાંધીને મારા પુણ્યકર્મો સંચિતમાં જમા કરાવવા સતત પ્રયત્ન કરવો જોઈએ.